مهرماه هرسال تداعی بخش رویداد مهم دیگری نیز است. 5 مهرماه یعنی 27 سپتامبر مصادف است با روز جهانی گردشگری و هفته ملی آن. سازمان جهانی گردشگری سازمان ملل متحد از سال 1980 با نام‌گذاری چنین روزی، توجه و برنامه‌های تمامی کشورها را، به توسعه این مقوله مهم و اجتناب‌ناپذیر بیش‌ازپیش جلب کرد. تأثیرات گردشگری درزمینهٔ فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و سیاسی بر کسی پوشیده نیست، به‌گونه‌ای که یکی از ارکان توسعه‌یافتگی جوامع در رونق این بخش خلاصه می‌شود. پرداختن به موضوع گردش موضوعی چندان جدیدی نیست و علاقه به آن امری ذاتی است و حتی درآیات و روایات به‌ویژه در قرآن کریم نیز به‌صراحت به آن اشاره‌شده است: «و درروی زمین سِیر کنید و بنگرید که خداوند چگونه خلقت را آغاز کرد. سوره عنکبوت/ آیه 20.»
از سوی دیگر بر اساس دانش و تجارب کسب‌شده درزمینهٔ گردشگری، تنها «گردشگری پایدار» است که راه برون‌رفت از اثرات مخرب و افراطی این بخش است. تجربه‌های جهانی حکایت از آن دارد سرمایه‌گذاری در امر آموزش و برقراری ارتباط عمیق و جاذبه ساز میان اقشار مختلف جامعه به‌ویژه دانش آموزان و دانشجویان با ابعاد مختلف گردشگری، تأثیری شگرفی در پویایی و رونق و ماندگاری عناصر وابسته به گردشگری دارد و در ایران پیوند این دو مهم در مهرماه فال نیکی است برای پایداری آن.
از سوی دیگر امروزه یکی از ملزومات مهم توسعه در بخش گردشگری، وجود موزه است که کمک شایانی به توسعه کشور خواهد کرد. بدون شک یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های یک موزه ایده‌آل که تأثیر مستقیم بر ابعاد مختلف توسعه خواهد داشت، قابلیت جذب بیشتر و دائمی گردشگر است. در تئوری دنیای امروز، موزه بدون گردشگر و مخاطب معنی ندارد و از طرف دیگر سیاست‌گذاری‌ها در حوزه گردشگری بدون توجه به موزه‌ها امری ناقص است.
بهارِ دانش در مهرِ پاییز آغاز شد و مخاطبین ویژه‌ای برای اماکن گردشگری به‌ویژه موزه‌ها و اماکن فرهنگی-تاریخی در یک سال تحصیلی آماده بازدید می‌شوند. بهره‌مندی از پیوند درست میان مدارس و دانشگاه‌ها با مقوله گردشگری، ابزاری محکم و مؤثر در هویت بخشی به تاریخ سرزمین ایران است.
در اینجا محوریت بحث ما به جایگاه مدارس در شکل‌دهی به این هویت بازمی‌گردد. هر چه متولیان امور مدارس و میراث‌فرهنگی با همکاری یکدیگر بتوانند در این زمینه تلاش بیشتری کنند، راه دستیابی به پیشرفت فرهنگی و حفظ آنچه از گذشته به ما رسیده است آسان‌تر می‌شود.
این مراکز آموزشی و پرورشی از ابعاد گوناگون می‌توانند نقش خود را به‌خوبی ایفا کنند که باید به گنجاندن مطالب مرتبط در کتاب‌های درسی دانش آموزان، پخش فیلم‌های مستند مخصوص رده‌های سنی در اوقات فراغت آنان، برگزاری مسابقات عمومی و تخصصی با موضوع میراث‌فرهنگی در سطح مدارس و انجام گردش‌های علمی و تفریحی به‌عنوان بخشی از این فعالیت‌ها اشاره کرد.
یکی از مباحث مهم در سوق دادن دانش آموزان به‌سوی موزه‌ها و اماکن فرهنگی-تاریخی و ایجاد انگیزه و علاقه در آنان، توجه به موضوع «گردش هدفمند» است. امروزه گردش و گردشگری بخشی از زندگی مدرن محسوب شده که نه‌فقط از جنبه مالی سودمند است، بلکه نیرویی برای تحول اجتماعی است.
گردش ابزاری جذاب است برای حفظ میراث‌فرهنگی که در صورت هدایت درست و برنامه‌ریزی دقیق می‌توان، دانش آموزان را با آنچه مربوط به این مواریث و موزه‌ها است آشنا کرد و با فراهم‌سازی خاطره‌ای خوش از گردش، انگیزه و روحیه آنان را در نگهداری ازآنچه از گذشتگان برجای‌مانده افزون‌تر کرد.
اگر در مدارس برای یک بازدید و گردش علمی و تفریحی از موزه‌ها و اماکن فرهنگی-تاریخی به‌درستی برنامه‌ریزی نشود، علاوه بر صرف هزینه‌های مادی، در بسیاری از موارد نتایج منفی را در پی خواهد داشت.
چنانکه بررسی‌های جامعه‌شناسی و روان‌شناسی ثابت کرده است درصورتی‌که در این گردش، تصویر خوبی در ذهن دانش‌آموز شکل نگیرد، عموماً کشش‌های آتی او را به‌سوی مقوله میراث‌فرهنگی کم خواهد کرد. مطالعه و در نظر گرفتن نیازهای واقعی دانش آموزان با توجه به شرایط سنی آنان، سود بردن از دانش کارشناسان و ایجاد محیطی بانشاط و جذاب، از اصول برنامه‌ریزی در این نوع گردش‌های علمی و تفریحی و بازدید از آثار و مجموعه‌های تاریخی است.
به‌عنوان نمونه زمانی که بازدید از یک موزه و یا محوطه تاریخی مدنظر است، تنظیم و ارائه یک بروشور ویژه برای دانش آموزان از مکان یا موضوع بازدید در زمان قبل از گردش و برگزاری مسابقات نقاشی و یا گزارش‌نویسی پس از گردش و مواردی ازاین‌دست می‌تواند سبب می‌شود تا آنان ارتباط بهتر و ملموس‌تری با موضوع برقرار کنند، با تأثیر این روحیه در سطح خانواده‌هایشان، شاهد پیوندی عمیق‌تر میان خانواده و میراث‌فرهنگی خواهیم بود.
لازمه دستیابی به این هدف، تفاهم و همکاری دوسویه میان مراکز آموزشی (پایه) و متولیان حوزه میراث‌فرهنگی در هر منطقه است و نیل به این هدف نیازمند یک رابطه دوجانبه است. از سویی باید موزه‌ها و اماکن فرهنگی-تاریخی برنامه‌ریزی هدفمندی را برای این گروه از مخاطبین انجام دهند و از سوی دیگر مسئولین امور مدارس نیز باید به نقش خود در هویت بخشی به میراث‌فرهنگی بیشتر توجه کرده و برنامه‌ریزی‌های جامع‌تری را اتخاذ کنند.امید آن است در سال تحصیلی جدید در سراسر کشور ایران، شاهد برداشتن گام‌های کارشناسی، اجرایی و مفید باشیم.
*مدیر امور موزه‌های اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان گلستان
انتهای پیام/
